Արցախը Սփիւռքի Համար Հայկական Պատմութեան ու Ժառանգութեան, Հայկական Մշակոյթի Մաս Է. ՀՀ Նախագահի Հարցազրոյցը Յունական Լրատուամիջոցներուն
«Ազատ Օր»
Երկուշաբթի՝ 19 Հոկտեմբեր 2020-ի կէսօրին, Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգսեան մասնակցեցաւ Յունաստանի Լրագրողներու միութեան (ΕΣΗΕΑ) կազմակերպած՝ «Ճգնաժամը Կովկասի մէջ եւ պատերազմի պատճառները» խորագրով հեռավար հարցազրոյցին, պատասխանելով յունական, հայկական եւ միջազգային գլխաւոր լրատուամիջոցներու ներկայացուցիչներու հարցումներուն։ Ներկայ եղան հեռատեսիլի, օրաթերթերու եւ ելեկտրոնային մամուլի աւելի քան երկու տասնեակ լրագրողներ։ Յատուկ հրաւէրով, հարցազրոյցին իր մասնակցութիւնը բերաւ նաեւ «Ազատ Օր»ը, որու ներկայացուցիչի հարցումին պատասխանեց նախագահը։ Հայաստանի նախագահին ուղղուած հարցումները ընդգրկեցին Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեան մէջ մասնաւորաբար Թուրքիոյ դերակատարութեան պատճառները, ինչպէս նաեւ յատուկ նշումներ եղան Թուրքիոյ նորօսմանական քաղաքականութեան առնչութեամբ, որ ծաւալած է Սուրիոյ, Լիբանանի, Միջերկրակական ծովու տարածաշրջանին եւ Արցախի վրայ: Նախագահ Սարգսեան համաձայն եղաւ լրագրողներու դիտարկումին, որ Թուրքիոյ քաղաքականութիւնը ապակայունացնող է եւ ծաւալապաշտական: Ան ընդգծեց, որ 27 Սեպտեմբերին Ատրպէյճան որոշեց հրաժարիլ խաղաղ բանակցային գործընթացէն եւ պատերազմ սանձազերծել, իսկ Թուրքիան անոր լիակատար քաղաքական, դիւանագիտական եւ ռազմական աջակցութիւն կը ցուցաբերէ:
Պատասխանելով Թուրքիոյ գործուն ներկայութեան պատճառներուն մասին եղած հարցումին՝ Հանրապետութեան նախագահը մասնաւորապէս նշեց. «Ակնյայտ է, որ վերջին մի քանի տարիներին Թուրքիան փորձում է դառնալ էներգետիկ (ուժանիւթի – Խմբ.) հանգոյց, երկիր, որը կը կառավարի էներգետիկ հոսքերը Կասպից ծովից, Կենտրոնական Ասիայից, Ադրբեջանից մինչեւ Արեւմուտք՝ Եւրոպա: Խօսքը միայն Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան գազատարի մասին չէ: Դառնալով հակամարտութեան կողմ՝ Լեռնային Ղարաբաղի եւ Ադրբեջանի հետ մէկտեղ, Թուրքիան ֆիզիկապէս այնտեղ է այն պատրուակով, թէ իբր օգնում է իր էթնիկ (ցեղակից . Խմբ.) եղբայրներին կամ պաշտպանում միջազգային լոգիստիկ (հայթայթող – Խմբ.) խողովակաշարերը: Իրականում դրանք պատրուակներ են այնտեղ լինելու եւ ոչ միայն լինելու, այլ նաեւ՝ կառավարելու համար», նշած է նախագահը: «Այդ կերպ Թուրքիան մեծ ազդեցութիւն կ՚ունենայ Ադրբեջանի քաղաքականութեան վրայ եւ, ի վերջոյ, մեծ ազդեցութիւն կ՚ունենայ նաեւ եւրոպական երկրների եւ Կենտրոնական Ասիայի վրայ: Թուրքիան ցանկանում է գերակայ դեր ունենալ էներգետիկ հոսքերի վրայ, լինել հիմնական դոմինանտ (տիրող – Խմբ.) երկիր, որը կառավարում է էներգետիկ հոսքն արեւելքից, հարաւից եւ, հնարաւոր է, հիւսիսից մինչեւ Եւրոպա»:
Նախագահ Սարգսեան նշեց նաեւ, որ Թուրքիան կը խօսի Ատրպէյճանի տարածքային ամբողջականութեան մասին այն դէպքում, երբ գրաւած է Սուրիոյ, Իրաքի եւ Կիպրոսի տարածքները. «Ինչպէ՞ս է պատահում, որ այսքան շատ օկուպացիա (գրաւում – Խմբ.) իրականացնելուց յետոյ մի երկիր այսօր խօսում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականութեան մասին, ասելով, թէ դա շատ կարեւոր է: Նրանց խօսքերն ու գործողութիւնները չեն համընկնում»:
Նախագահն ըսաւ, որ Թուրքիոյ մէջ սուրիացի փախստականներու ներկայութիւնը մէկ այլ գործիք է վերջինի ձեռքին մէջ՝ Եւրոպայի վրայ ճնշում գործադրելու համար, քանի որ Եւրոպական Միութիւնը միջոցներ կը ծախսէ՝ այդ փախստականներուն Թուրքիոյ տարածքին պահելու համար: «Թուրքիայի այս ռազմական, էներգետիկ եւ միգրացիոն (գաղթականական – Խմբ.) ընդլայնումները հանգեցրել են քաղաքական ընդլայնման: Այստեղ է, որ Թուրքիան ջանքեր է ներդնում Ռուսաստանին, Եւրոպական միութեանը, Միացեալ Նահանգներին ճնշելու համար: Ինչու՞ է Թուրքիան սա անում: Եթէ 20 տարով յետ գնաք, Թուրքիայի տնտեսութիւնը շատ արագ էր աճում, սակայն վերջին տարիներին հակառակ պատկերն է: Մեծ միջազգային ընկերութիւնները դուրս են գալիս Թուրքիայից, այդ երկրի տնտեսութիւնն անկում է ապրում, մինչդեռ ազգայնամոլութիւնը եւ իսլամիստական գաղափարախօսութիւնը աճ են արձանագրում», յայտնեց նախագահ Սարգսեան: «Եւ, որպէս այդ ամէնի արդիւնք, մենք տեսնում ենք, որ Թուրքիան օգտագործում է նաեւ ծայրայեղական իսլամը՝ որպէս իր արտաքին եւ ներքին քաղաքականութեան գործիք: Տեսնում ենք, որ Թուրքիան աջակցում է իսլամիստ ջիհադիստներին: Այդ նոյն ջիհադիստները Թուրքիայի աջակցութեամբ գնացել են Լիբիա, իսկ այսօր Լիբիայից եւ Սիրիայից բերւում են Արցախ: Լեռնային Ղարաբաղի առաջին պատերազմի ժամանակ եղել են վարձկաններ Աֆղանստանից, Պակիստանից եւ այլ վայրերից: Սակայն առաջին անգամն է, երբ այս իսլամիստ ահաբեկիչները բերուել են տարածաշրջան մէկ պետութեան կողմից»:
Նախագահ Սարգսեանի խօսքին համաձայն՝ տարածաշրջանին մէջ Թուրքիոյ յառաջացուցած անկայունութիւնը կրնայ հասնիլ մինչեւ Ռուսիա, Իրան, հաւանական է նաեւ՝ Կեդրոնական Ասիա. «Կայ եւս մեկ յատուկ ուղերձ Թուրքիայի կողմից՝ ադրբեջանցիներին ասել, թէ դուք չեք կարողացել այս խնդիրը գլուխ բերել, մենք այստեղ ենք եւ կ՚օգնենք ձեզ, մեզ չի հետաքրքրում, որ հայերն այստեղ ապրել են հազարաւոր տարիներ, մենք կ՚անենք էթնիկ զտման գործը ձեր փոխարէն: Նրանք նաեւ ասում են, թէ գիտենք դա ինչպէս անել, քանի որ 105 տարի առաջ արդէն իսկ արել ենք. Օսմանեան կայսրութեան աւարտին Արեւմտեան Հայաստանում այդ էթնիկ զտումն աւարտուեց 1,5 միլիոն հայերի սպանութեամբ»:
Կատարուած հարցումին, թէ ինչ կ՚ակնկալէ Հայաստանը Ռուսիայէն, Միացեալ Նահանգներէն եւ Եւրոպական Միութենէն՝ նախագահ Սարգսեան պատասխանեց հետեւեալը. «Մեր բոլոր գործընկերներին կոչ եմ անում ամբողջութեամբ հասկանալ այս հակամարտութեանն էութիւնը եւ յստակ հանդէս գալ դադարեցնելու պատերազմը: Պէտք է շատ յստակ եւ ուժեղ յայտարարութիւն լինի, որ հրադադարը բացարձակ անհրաժեշտութիւն է, եւ որ Թուրքիան պէտք է դուրս գայ այս հակամարտութիւնից:
Ես ակնկալում եմ ՆԱԹՕ-ից՝ յստակեցնել դիրքորոշումը. եթէ այս կազմակերպութիւնը ստեղծումից ի վեր յայտարարել էր բացարձակ այլ նպատակների մասին, հիմա ինչպէ՞ս կարող է Կովկասում հանդուրժել իր անդամ երկրի նման վարքագիծը:
Ե.Ա.Հ.Կ. Մինսկի խմբի համանախագահներին իմ ուղերձը յստակ է՝ եկէք ազատուենք հակամարտութիւնում Թուրքիայի ներգրաուածութիւնից, հասնենք հրադադարի եւ կողմերին բերենք բանակցային սեղանի շուրջ: Աւելի լաւ ձեւաչափ, քան Ե.Ա.Հ.Կ. Մինսկի խումբն է, հնարաւոր չէ գտնել»:
Նախագահ Սարգսեան տրամաբանական համարեց Ե.Մ. եւ ՆԱԹՕ անդամ երկիրներուն կողմէ Թուրքիոյ զէնքի վաճառքի վրայ արգիլումներ կիրառելու վերաբերեալ Յունաստանի առաջարկը. «Եթէ Թուրքիային վաճառուած զէնքերն օգտագործուէին ագրեսորի (յարձակողի – Խմբ.), միջազգային, իսլամիստ ահաբեկիչներու դէմ, ես դա կը հասկանայի, սակայն երբ դրանք ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների ծագում ունեն եւ թիրախաւորում են քաղաքացիական անձանց Արցախում, դա անընդունելի է: Եթէ այս գաղափարը կամ քայլը հաւանութեան արժանանայ այլ երկրների կողմից, Հայաստանը կ՚ողջունի նման նախաձեռնութիւնը»:
Հայաստանի նախագահը շնորհակալութիւն յայտնեց Յունաստանի կառավարութեան, խորհրդարանին եւ յոյն ժողովուրդին՝ հայերուն սատարելու համար. «Մեր երկու ժողովուրդները հազարաւոր տարիների համատեղ պատմութիւն ունեն: Վստահ եմ՝ կը կարողանանք յաղթահարել այսօրուայ դժուարութիւնները, կը շարունակենք արարել խաղաղութիւն, մշակոյթ… Մեր համագործակցութիւնն ու բարեկամութիւնը երկար տարիների պատմութիւն ունեն: Շնորհակալ եմ Յունաստանի կառավարութեանը, խորհրդարանին, բոլոր գործիչներին՝ ցուցաբերած լիակատար աջակցութեան համար»:
Պատասխանելով «Ազատ Օր» ներկայացուցիչի հարցումին՝ Սփիւռքի յետագայ քայլերուն մասին ՝ նախագահ Սարգսեան նախ շնորհակալութիւն յայտնեց ամբողջ աշխարհի հայերուն. «Կարծում եմ՝ նրանք ֆանտաստիկ (սքանչելի – Խմբ.) վարքագիծ են դրսեւորում: Ուզում եմ այս հնարաւորութիւնն օգտագործելով՝ շնորհակալութիւն յայտնել նրանց բոլորին: Ես գիտեմ, թէ ինչու է այս հարցը Սփիւռքի մեր եղբայրների ու քոյրերի համար այսքան զգայուն է: Սա նրանց համար սոսկ հայրենիք չէ, Արցախը նրանց համար հայկական պատմութեան ու ժառանգութեան, հայկական մշակոյթի մաս է: Այստեղ Թուրքիայի ներգրաուածութիւնն ամբողջովին փոխում է իրավիճակը, քանի որ իւրաքանչիւր հայի համար այսօր հայերի դէմ պատերազմում թուրքական ներգրաուածութիւնը յիշեցնում է ցեղասպանութիւնը: Սա այն հարցն է, որը հայ ժողովուրդն ընդունել չի կարող»:
Հարցումներու եւ պատասխաններու աւարտին, օրուայ զրուցավարը խօսք տուաւ հարցացրոյցին հիւրաբար մասնակցող՝ միջազգային համբաւ ունեցող գրագէտ Վասիլիոս Վասիլիքոսին եւ հայ-յունական խորհրդարանական բարեկամութեան յանձնախումբի նախագահ երեսփոխան Տիմիթրիս Մարքոփուլոսին, որոնք հարցազրոյցին հետեւեցաւն Լրագրողներու միութեան գրադարանի սրահէն։ Անոնց կողքին, հրաւէրով ներկայ եղաւ Ազգային վարչութեան ատենապետ Պօղոս Չոլաքեան։
Հոս պէտք է նշել, թէ նախատեսուած էր աւելի մեծ թիւով հարցումներ ուղղել Հայաստանի նախագահին, սակայն ժամանակի սղութեան պատճառով հարցումները ամփոփուեցան։
Հարցազրոյցէն ետք, բոլոր մասնակիցները իրենց գոհունակութիւնը յայտնեցին եւ տպաւորուած զգացին Հայաստանի նախագահի անձնաւորութեան, խորաթափանց եւ մանրամասն վերլուծումներուն ու քննարկումներուն համար։