Հայութեան Մեր Թիկուքում Կանգնելը Մեզ Համար Հզօր Զէնք է․ ՀՕՄ-ի Արցախի Մասնաճիւղի Ատենապետ

Յօդուածներ – Զրոյցներ

Սալբի Սաղտըճեան

(torontohye.ca)

Հայ օգնութեան միութիւնը (ՀՕՄ) արցախեան առաջին պատերազմի օրերէն միշտ եղած է Արցախի կողքին։ ՀՕՄ-ը իր աշխարհասփիւռ կառոյցներով իրականացուցած է բազմաթիւ ծրագիրներ, որոնք ամոքած են արցախցիին ցաւը, նպաստած անոր կեանքի բարելաւման։

Արցախ այցելութեան ընթացքին հարցազրոյց մը ունեցանք ՀՕՄ-ի Արցախի մեկուսի մասնաճիւղի ատենապետ Լիլիթ Մարտիրոսեանի եւ «Որբեխնամ» ծրագրի պատասխանատու Սւետլանա Յարութիւնեանի հետ․  ծանօթացանք ՀՕՄ-ի Արցախի միաւորի գործունէութեան եւ ՀՕՄ-ի՝ գլխաւորութեամբ Կեդրոնական վարչութեան, առաջնահերթութիւններուն՝ 44-օրեայ պատերազմէն ետք Արցախի մէջ ստեղծուած ընկերային ծանր պայմանները յաղթահարելու ուղղութեամբ։


Սալբի Սաղտըճեան– ՀՕՄ-ի Արցախի մեկուսի մասնաճիւղը ե՞րբ եւ ինչպէ՞ս հիմնուած է։

Արցախի մեկուսի մասնաճիւղի ատենապետ Լիլիթ Մարտիրոսեան

Լիլիթ Մարտիրոսեան– ՀՕՄ-ը Հայաստան եկաւ 1988 թուականի երկրաշարժից յետոյ, իսկ Արցախ մուտք գործեց, 1992 թուականին, արցախեան պատերազմի օրերին։ Այդ ժամանակաշրջանում սփիւռքի մեր հայրենակիցները իրենց ողջ ներուժը ուղղեցին Արցախ, ոչ միայն նիւթապէս, այլ նաեւ բարոյապէս արցախցու կողքին կանգնելու, արցախցու հոգսը թեթեւացնելու համար։ ՀՕՄ-ը Արցախում հանդէս է եկել տարբեր ծրագրերով՝ սոցիալական, առողջապահական, կրթական եւ տարբեր ուղուածութիւններով։

ՍՍ— Կրնա՞ք մանրամասնութիւններ փոխանցել ՀՕՄ-ի իրականացուցած կարեւոր ծրագիրներուն մասին։

ԼՄ— Ծրագիրները շատ են եւ տարբեր բնոյթի։ Առաջին պատերազմի ընթացքին բազմաթիւ զոհեր ունեցանք, բազմաթիւ երեխաներ որբացան եւ ՀՕՄ-ի ամենամեծ եւ առաջին ծրագիրը եղաւ «Որբախնամ» ծրագիրը, որ այս պատերազմից յետոյ էլ գործում է։ Ծրագրի պատասխանատու ընկերուհի Սւետլանան ձեզ կը ներկայացնի դրա մասին։

Այնուհետեւ, ՀՕՄ-ը ձեռնարկեց սերունդ դաստիարակելու գործին, այն է՝ «Սօսէ» մանկապատրէզների ծրագիրը, որի մասին կը խօսի ընկերուհի Արտեմիս Գրիգորեանը (յաջորդ յoդուածով պիտի անդրադառնանք այս ծրագրին մասին—Թ․

Մենք ունէինք «Այցելութիւն դիրքապահ զինուորներին» ծրագիրը․ իւրաքանչիւր տարի մայրական մեր ձեռքերով պատրաստած տարբեր ուտեստները, տաք հագուստները հասցնում էինք դիրքեր։ Ամենամեծ ծրագրերից մէկն է «Ամանոր» ծրագիրը, ըստ որի ամէն տարի սահմանամերձ դպրոցների աշակերտների համար պատրաստում էինք նուէրներ։ Պատերազմից յետոյ, 2022-ի Ամանորի նախաշեմին, մեծ ծրագիր արեցինք եւ հովանաւորը Գանատայի շրջանային վարչութիւնն էր։ Շնորհակալ ենք այն ժամանակուայ ատենապետ Անի Օհանեանին եւ Սիւզի Պոյամեանին, ովքեր չվախեցան եւ պատերազմից անմիջապէս յետոյ եկան եւ այս ծրագիրը աւարտին հասցուցին։ Մօտ 1500 երեխայ ստացաւ ամանորեայ նուէրներ։

Ամանորեայ ծրագիրով սահմանամերձ գիւղերու փոքրիկները նուէրներ կը ստանան

ՀՕՄ-ի ուշադրութեան կեդրոնում են նաեւ ուսանողները։ Իւրաքանչիւր տարի՝ «Լաւագոյն ուսանող» ծրագրով՝ 5-10 ուսանողների տրւում է տարեկան կրթաթոշակ $100 ԱՄՆ տոլարի չափով։ Այս տարուայ Ապրիլին Արցախում էր ՀՕՄ-ի Կեդրոնական վարչութիւնը ամբողջ կազմով, ատենապետ Նայիրի Տէրտէրեանի գլխաւորութեամբ։ Իրենց անմիջական մասնակցութեամբ՝ լաւագոյն ուսանողներ ընտրուեցին 44-օրեայ պատերազմին մասնակցած եւ այժմ ուսանող 105 երիտասարդներ։

ՀՕՄ-ի Կեդրոնական վարչութեան կողմէ՝ «Լաւագոյն ուսանող»-ի կրթաթոշակ կը տրուի 44-օրեայ պատերազմին մասնակցած ուսանողներուն։

ՍՍ— Պատերազմը շատ բան փոխեց Արցախի մէջ։ Արցախցիին կեանքը լի է դժուարութիւններով եւ մարտահրաւէրներով։ Ներկայիս որո՞նք են ՀՕՄ-ի առաջնահերթութիւնները։ Կ’ուզէի խօսիք ներկայիս իրականացուող ծրագիրներուն մասին։

ԼՄ— Պատերազմից անմիջապէս յետոյ մեկնարկեց ՀՕՄ-ի «Թիկունք կանգնել արցախահայ ընտանիքին» ծրագիրը։ Տեղահանուած հազար ընտանիքի չորս ամիս շարունակ տրամադրուեց $250, որի արդիւնքում իւրաքանչիւր ընտանիք ստացաւ $1000 ԱՄՆ տոլարի չափով օգնութիւն։ Ծրագիրը շարունակուեց նաեւ այս տարուայ Օգոստոսին Աղաւնոյ գիւղի այն տեղահանուածների համար, ովքեր հաստատուել են Արցախում։ Երբ յանձնուեց Բերձորի շրջանը, Արցախ հաստատուած 21 հոգու չորս ամիս շարունակ տրւում է ամսական $100 տոլարին համարժէք 40,000 դրամ, ինչպէս որ պետութիւնն է իրենց տալիս։ Բացի դրամական օգնութիւնից՝ մօտ 20 հազար բնակչի ապահովել ենք տարբեր տեսակի ապրաքներով՝ հագուստ, սնունդ, դեղորայք եւ անհրաժեշտ իրեր։

Համագործակցում ենք Առողջապահութեան նախարարութեան հետ: Շնորհիւ մեր նուիրատուներին, Մանկական հիւանդանոցին տրամադրել ենք մանակական ատամնաբուժական փորթափիւ (շարժական –Թ․) սարք։ Պատերազմի օրերին մանկական կեր ենք տրամադրել Մօր եւ մանկան կեդրոնին։ Ունենք «Նորածին» ծրագիրը, որով իւրաքանչիւր նորածին ՀՕՄ-ի կողմից ստանում է նուէր-տուփ, ուր կան շոր, մաքրութեան պարագաներ եւ անհրաժեշտ իրեր։ Պատերազմից յետոյ բաւականին մեծ թւով սայլակներ, յենակներ ենք տրամադրել Վերականգնողական կեդրոնին։ Նշեմ նաեւ, որ նոյն կեդրոնին մէջ, ՀՕՄ-ի Արեւմտեան շրջանի նուիրատուութեամբ նորոգուել եւ կահաւորուել է ֆիզիոթերափիայի սենեակը։

Մարտ ամսին Փարուխի եւ Քարագլխի մէջ տեղի ունեցած դէպքերի ժամանակ՝ մեր ուշադրութեան կեդրոնում էին նաեւ առաջնագծում կանգնած զինուորները, որոնց համար պատրաստել ենք սննդի տուփեր, քաղցրաւենիք, ինչպէս նաեւ՝ տաք հագուստ, գլխարկներ, ձեռնոցներ, գուլպաներ, անձրեւանոցներ։

Այս տարուան Մարտին, Արցախում տիրող սոցիալական (ընկերային- Թ․) ճգնաժամից ելնելով, ՀՕՄ-ի Կեդրոնական վարչութիւնը նախաձեռնեց Արեւային ջրատաքացուցիչների մեծ ծրագիրը, որպէսզի ունենանք այլընտրանքային էներգիա՝ հաշուի առնելով կազի եւ հոսանքի խափանումները։ Այս ծրագրի մեկնարկի համար առաջին խոշոր գումարը՝ 100,000 ԱՄՆ տոլարը, ներդրեց Գանատայի Շրջանային վարչութիւնը։ Ոչ միայն Գանատան, այլ նաեւ ՀՕՄ-ի աշխարհասփիւռ բոլոր մասնաճիւղերը միշտ եղել են Արցախի հետ, Արցախի կողքին։ Ուզում ենք շնորհակալութիւն յայտնել ՀՕՄ-ի Կեդրոնական վարչութեանը բոլոր խնդիրներում մեզ աջակցելու համար։Արեւային ջրատաքացման սարքերու ծրագրի երրորդ փուլն ենք հասել արդէն․ առաջին փուլով տեղադրուել է 19, երկրորդ փուլով՝ 40 սարք։

ՍՍ— Ընտութիւնը ինչպէ՞ս կ’ընէք, որո՞նց կու տաք առաջնահերթութիւնը։

ԼՄ — Ընտրութիւնը անում ենք զուտ զոհուած զինծառայողների, առաջին եւ երկրորդ կարգի հաշմանդամների ընտանիքներին, ինչպէս նաեւ բազմազաւակ ընտանիքներին՝ սահմանամերձ եւ չկազաֆիքացուած (կազ չունեցող —Թ․) գիւղերում։ Այդ գիւղերում պետութիւնը սուբսիտաւորում (կ’օգնէ-Թ,) է ծախսերի 50%-ը, իսկ կազաֆիքացուած գիւղերում ամբողջութեամբ մենք են հոգում ծախսը։ Գիւղերի ընտրութիւնը, ցուցակների պատրաստումը մենք ենք անում ՀՅԴ Արցախի կառոյցի հետ միասին՝ տեղում ծանօթանալով, ստուգելով, համայնքների ղեկավարների հետ խորհրդակցելով։Մինչեւ տարեվերջ նախատեսուած է աւարտել 100 ջրատաքացուցիչ սարքերու տեղադրումը։

Կոճողոտի դպրոցի 50 աշակերտներուն համար ՀՕՄ-ի կազմակերպած մէկօրեայ հանգիստ

Կ’ուզէի անդրադառնալ նաեւ ամառային մեր ծրագրերի մասին։ Օգոստոսի 3-ին, Մարտակերտի սահմանամերձ Կոճողոտի դպրոցի մօտ 50 աշակերտների եւ իրենց մի քանի ուսուցիչների համար մէկօրեայ ճամբար կազմակերպեցինք, Ստեփանակերտի մօտ։ Անոնք աւազան մտան, շատ լաւ ժամանակ անցկացրին։ Սակայն, նոյն օրը, թշնամին իրենց գիւղի հարեւանութեամբ գտնուող զօրամասին խփեց եւ դժբախտաբար ունեցանք երկու զոհեր, որոնցմէ մէկը ունէր 4 երեխայ, իսկ միւսը՝ երկու։ Բոլոր երեխաները, իրենց ծնողները անհանգիստ էին, բայց փորձեցինք հանգստացնել նրանց, նոյնիսկ ծնունդը նշեցինք երկու երեխայի, որոնց տատիկները իրենց համար տորթ (կարկանդակ-Թ․) էին պատուիրել։ Մէկ այլ ծրագրով՝ ճանապարհածախսը հոգացինք Քրասնի գիւղի երեխաներին, որոնք մասնակցեցին ՀՅԴ երիտասարդական 2 շաբաթեայ ճամբարին։

ՍՍ— Ընկերուհի Սւետլանա, դուք ըլլլալով ՀՕՄ-ի «Որբեխնամ» ծրագրի պատասխանատու եւ համակարգող կը ներկայացնէ՞ք այս ծրագիրը։

«Որբեխնամ» ծրագրի պատասխանատու Սւետլանա Յարութիւնեան

Սւետլանա Յարութիւնեան— Արցախեան առաջին պատերազմից յետոյ բազմաթիւ երեխաներ որբացան։ Այս ծրագրով զորոհուած հերոսների որբացած երեխաներին նպաստ էր տրամադրւում ՀՕՄ-ի կողմից։ 44-օրեայ պատերազմից յետոյ՝ ՀՕՄ-ի Կեդրոնական վարչութիւնը որոշեց «Որբախնամ» ծրագիրը անուանափոխել «Զոհուած հերոսների զաւակներ» անունով, միաժամանակ փոխուեց նաեւ աջակցութեան չափը։ Մեր ՀՕՄ-ուհիների ջանքերով հովանաւորներ են գտնւում եւ զոհուածների մինչեւ 18 տարեկան անչափահաս երեխաներին տրւում է նպաստ տարին մէկ անգամ։ Ամենասկզբից նպաստը եղել է $120, 2008-ից՝ $170, իսկ 44-օրեայ պատերազմից հետոյ՝ զոհուածների բոլոր անչափահաս երեխաներին տրւում է $300 ԱՄՆ տոլար։

ՍՍ— Իսկ քանի՞ այդպիսի փոքրիկ կայ։

ՍՅ— Մեր ցուցակներում կայ 2000-ից աւելի երեխայ։ Յաճախ ցուցակները համալրւում են եւ թիւը աւելանում է։ Ճիշդն ասած սա մենակ դրամական օգնութիւն չէ, այլ նաեւ բարոյական աջակցութիւն է այն երեխաներին, որոնք հասկանում են, թէ իրանց մասին դրսում մտածող կայ։ Այս ծրագրով՝ դրամականի կողքին՝ տարիների ընթացքում բարեկամական լաւ հարազատութիւն է ստեղծւում հովանաւորի եւ շահառու փոքրիկի միջեւ։

Տեղահանուածներու նպաստի յատկացում ՀՕՄ-ի կողմէ

ՍՍ– Արցախցի կինը իր կրած բազում դժուարութիւններով հանդերձ չյաձնուող է եւ ուժեղ։ Ըստ ձեզի ուրկէ՞ կու գայ այդ ուժը։

ԼՄ— Այդ ուժը գալիս է մեր արմատներից։ Ես լինելով 5-6-րդ սերունդը մելիքական ընտանիքի, հայրական տատս Մելիք Իսրայէլեանների ժառանգորդ է, մենք մեր ուժը ստանում ենք հենց մեր հողից, մեր նախնիների թողած ժառանգութիւնից։ Պէտք է մի կողմ դնենք բազում դժուարութիւնները, անձնական բոլոր տարաձայնութիւնները եւ հոգսերը եւ միասին լծուենք ընդհանուրի ու հայրենիքի շահի գերակայութեանը։ Արցախը երբեք ուրիշ ազգերին չի պատկանել։ Միշտ բզկտուած, միշտ բազում տեղերից խոցուած, բայց այստեղ միշտ հայը ապրել է, արարել է եւ յոյս ունենանք, որ կը շարունակուի Աստծով։

ՍՍ— Ըստ ձեզի, արցախցին այսօր ի՞նչ սպասումներ եւ ակնկալիքներ ունի համայն հայութենէն։

ԼՄ— Ընդհանրապէս մենք անմիջական զգում ենք այդ աջակցութիւնը եւ գիտենք, որ իրենք ամէն ձեւով մեր կողքին են։ Մենք շատ լաւ գիտենք, որ դրսում եւ ամէնուր կեանքը բարդ է եւ այդ գումարները, որոնք հասնում են Արցախ ինչ դժուարութեամբ են գոյանում։ Իրենց մեր թիկուքում կանգնելը մեզ համար իսկապէս հզօր զէնք է, որով մենք այսօր այստեղ կանգնած ենք։ Ի հարկէ մեզ համար առաջնայինը անվտանգայն խնդիրներն են, բայց նաեւ սոցիալական խնդիրները շարունակում են գլուխ բարձրացնել․ տեղահանուած, տուն-տեղ կորցրած բնակչութիւն, որոնք չունեն ապրելու համար տարրական հնարաւորութիւնները։ Ամէն ձեւով փորձում ենք հասկանալ, օժանդակել։ Մեր յոյսը եւ մեր հաւատը կապում ենք հայութեան, հայութեան ներուժի օգտագործման հետ։ Գիտենք, որ Հայ դատը իր բոլոր կառոյցներով լծուած է Արցախի ճանաչման, Արցախի հարցի բարձրաձայնմանը միջազգային ատեաններում, ՀՕՄ-ն էլ իր ողջ ներուժով, իր 25 հազար բանակով, ամբողջութեամբ մեր կողքին է, որոնց բոլորին շատ շնորհակալ ենք։ Իսկ մենք այստեղից գնալու ուրիշ տեղ չունենք, այստեղ ծնուել ենք,  այստեղ ալ պիտի մնանք։ Յոյս ունենանք, որ միջազգային քաղաքական խաղերի զոհ չենք դառնայ եւ ամէն ինչ լաւ կը լինի։ Եթէ յոյս չունենանք, չենք կարող այստեղ ապրել։

31 Հոկտեմբեր 2022