Նոր Ցեղասպանութեանց Երկու Յանցապարտները. Գրիգոր Արք. Չիֆթճեան

«Ապրիլ» բառը իր ստուգաբանական իմաստից փարսախներով հեռու, մեր ժողովրդիպատմութեան մէջ արձանագրւել էր արդէն, եւ նորից վերահաստատւեց որպէս սոսկ տխուրմի ամսանուն:

Եթէ ապրիլ ամսւայ ծաղկունքի հետ չի թարմանալու կամ չի վերանորոգւելու մի ազգ, հապաե՞րբ է ապրելու, կամ ինչո՞ւ է գոյատեւելու այս աշխարհում: Ցեղասպանւած, ջարդւած, լլկւած ուլքւած մի ժողովրդի զաւակները լինելով, անպայման այս հարցը տալու ենք նախ մենք մեզ, եւ ապա մեզ շրջապատող «արդար» աշխարհին:

Հերոսական անցեալի դրամագլխով յոխորտալու ժամանակը վաղուց է սպառւել եւ փողոցի կեղտոտ մայթերի վրայ փերեզակների առջեւ փռւած, վաճառքի է դրւել այն: Ինքնագիտակցութեան գալու ժամը եւս շատ է սահմանափակւել, որովհետեւ գոյապահպանման վտանգի առջեւ են գտնւում «ազգ», «հայրենիք», «մշակոյթ», «լեզու», «եկեղեցի» եւ այլ նւիրական, բայց լոզունգացեալ հռետորաբանութիւնները մեր ինքնութեան, որոնց ո՛չ իմաստին, ո՛չ էլ արարող ոգիին հաղորդ ենք այլեւս, մեծով ու փոքրով: Մերանձնական շահը, մեր սնափառութիւնը, ազգը սին յոյսերի թելերով հիւսւած խանձարուրի մէջ փաթաթած օրօրելու մեր խաբէական ածրարքները, ուրիշից աւելի լաւը լինելու մասին տւած մեր սուտ խոստումները եւ մնացեալ բոլոր շահադիտական մեր մօտեցումները բացայայտ ապացոյցներեն մեր՝ դրանք իրականացնողներիս սնանկ մտածողութեան մասին:

Դեռ չենք դադարել ցեղախումբ լինելուց, եւ ի զուր ենք հպարտանում «ազգ» կամ «ժողովուրդ» կոչելով մենք մեզ, ինքնասիրութեան գերազանց զգացումներով: Մեր բոլոր ազգասիրական ուհայրենասիրական արարքները, ղեկավար բարձրագոյն տարրից սկսեալ մինչեւամենախոնարհ կազմակերպութեան վարչական պատասխանատուները, նախկին ցեղապետերից մէկի կամ միւսի վարմունքի հարազատ կրկնօրինակումն են, նոր ժամանակների պայմանների համապատասխան չափանիշերով:

Դեռ չսովորեցինք քաղաքակիրթ ազգերի նման առողջ քննադատութեամբ առաջադիմել, այլիրար կործանելով փորձում ենք կառուցել մեր ապագայի սեփական դիրքը, ո՛չ թէ թշնամու վրայ մեծանալու յաղթական երթով, այլ մեր հարազատների դիակները աստիճանի վերածածվերեւ բարձրանալով հերոսանալու ինքնախաբէական հեռանկարով:

Ապրիլ ամիսն էր, երբ իր հայրենիքից բռնի տեղահանւած մեր ժողովուրդը Դեր Զորում կոտորւեց, մոխրանալով ու միախառնւելով անապատի աւազահատիկներին: Նոյն ապրիլամիսն էր, երբ երեսուն տարիների վիպականացւած մեր յաղթանակը յանկարծ ռումբերի փոշու մառախուղում կորեց, թշնամու ամբարտաւան ոտնահարութեամբ մեր պատւի եւ մերնահատակների նւիրական շիրիմների:

Բազմիցս ցեղասպանւած մեր ազգի համար առաւել քան անպատւութիւն է այսօր, նոյն՝ Ցեղասպանութիւն բառի էժանագին արձագանգը լսել քաղաքակիրթ Եւրոպայից ու իր մարդկային իրաւանց պաշտպանի կեղծ հանգամանքով հպարտ հսկայ արեւմուտքից, երբ դեռ մերնահատակների արիւնը չի՛ լերդացել իրենց հարազատ գիւղերի դաշտերում եւ ցանկապատւած այգիների մաքուր հնձաններում:

107 տարիներ եւ մինչեւ այս րոպէն, Ցեղասպանութիւն բառը 1915 թ.-ին արեւի լոյսի տակկոտորւած մեր անմեղ ազգի համար իրենց շրթներից նոյնիսկ դժկամակութեամբ չարտաբերած «քաղաքակիրթ» ու մարդկային իրաւանց «պաշտպան» երկրները, հիմաայնքան հեշտութեամբ են արտասանում այն, երբ դեղին մազով ու կապտաչու մի ազգպատերազմի ճիրաններում է յայտնւել ու առանց մտրակւելու եւ եաթաղանւելու, գաղթականութեան ցուպն է վերցրել:

Անձնապէս միջին տարիքի սահմանը հազիւ անցած, նոր ենք հասկանում, որ աշխարհումթանկ եւ էժան մարդ- կային արիւն գոյութիւն ունի…: Աշխար- հի այսքան անբարոյ«արդարութեան» իրազեկ, դեռ չենք դադարում համբուրել եւ լիզել ոճրագործների հովանաւորպետութեանց մրոտ աջերը, որոնց միջոցով ստորագրւած միէջանի թուղթը, ըստ ոմանց, կարող է իսկական արդարութիւնը վերականգնել ի նպաստ մեր ժողովրդի: Նոյն երկրների նոր ղեկավարները չե՞ն, որոնք այնքան շու- տիկութեամբ «պատերազմական ոճրագործ» ենյորջորջում յարձակողապաշտին: Ինչո՞ւ նման մի «պատւական կոչում» չի շնորհւում 107 տարիներ առաջ ամբողջ մի ազգ սուրի բերնից անցկացրած ղեկավարների յամառ յաջորդներին, որոնք դեռեւս չեն հրաժարւում իրենց նախնիների գործած Հայոց Ցեղասպանութիւնը ուրանալու նողկալի կեցւածքից: Բայց…առաջին յանցապարտը մենք ենք, հաւաքաբար, որ մեր նահատակների կտակին անհաւատարիմ, դեռեւս շարունակում ենք կոյրաշխարհից յուսալ մեր սեփական փրկութիւնը: Ժամանակը ապացուցեց, միեւնոյն անունըկրող ապրիլ ամսում, որ մեր ազգին բաժին ընկած

Ցեղասպանութիւնը այլ տարողութեամբ կարող էր կրկնւել եւ կրկնւեց, նոյն վայրագ միջոցներով՝ սուրով ու զէնքով, բռնաբարութիւններով ու լլկանքներով, սոված ու ծարաւպահելով, ականջներ հատելու կտտանքներով ու գազանային հաշւեյարդարի այլ իմնարիւնարբուքով, իրենց պատմական շէներում խաղաղ ապրող ժողովրդի շրջանակում:

Ցեղասպանութիւնների կրկնողութեան դէմ կեղծ պայքար մղող համայն աշխարհը իր արեւելքով ու մանաւանդ արեւմուտքով, պետական կառոյցներով, խորհրդարանական «արդարախօս» բեմերով ու «մարդկային իրաւանց» աչքափոշի ցանող միջազգային կազմակերպութիւններով, երկրորդ յանցապարտն է, որ Համաշխարհային Ա պատերազմից սկսեալ մէկ դար կոյր, խուլ ու համր ձեւացրեց, եւ բաց աչօք, իր կուրութեան համար երդւեց: Նոյն յանցապարտ աշխարհը, սուր լսողութիւն ունենալով հանդերձ, խո՛ւլ յայտարարեց ինքնիրեն եւ ծիծաղելի համրութեամբ, կամաւորաբար պապանձեցրեց իր լեզուն: Նոյն այդ լեզունէր, որ անօրինակ շաղակրատել սկսեց Համաշխարհային Բ պատերազմից եւ շարունակում էմինչեւ այսօր, Ողջակիզման դատը տարբեր պարեղանակների վրայ երգելով ու պարելով:

107 տարիների պատմական անցեալն ու ընդամէնը երկու տարիների հեռաւորութեամբ մերկաշւի վրայ զգացւած ցաւը, միեւնոյն ազդեցութիւնը ունեն, որովհետեւ այս սին ու շահամոլաշխարհում մարդկային արժանապատւութիւնն է բռնաբարւում բոլորի աչքերի առջեւ: Այսօր հայը, վաղը արաբը, միւս օր ուկրայնացին, եւ ապագայում դեռ շատ ուրիշ ազգեր հերթաբար ըմպելու են դառնութեան նոյն բաժակից: Ինչո՞ւ, որովհետեւ անբարոյ աշխարհը իր սեփականշահը աւելի է գերադասում, ռազմական դաշինքների հաւատարմութեամբ, բնական հարստութեանց շուրջը նիւթւած դաւերով, հեռո՜ւ աստւածատիպ արդարութեամբ մարդկութեան կեանքը կառավարելու հաւաքական բարենպաստ կոչումից: Փոքր ազգեր եւ ժողովուրդներ ընդերկա՜ր խաղալիք են դառնալու հիւլէական կործանիչ հնարաւորութիւններով սնապարծ պետութիւնների մատների արանքում, ի մասնաւորի այնպատճառով, որ դեռեւս անպատիժ է մնում անցեալ դարի առաջին Ցեղասպանութիւնը կիրառած ոճրագործ պետութիւնը:

Ներկայի մահասարսուռ պատերազմները, նոր ու արդիական միջոցներով տեղի ունեցող գաղթականութիւնները, տարագիրներին ընծայւող հեզահամբոյր դիմաւորութիւններն ու յարձակողապաշտի դէմ բացայայտ պատժամիջոցներ սահմանելու կանացի ճւոցով կատարւող յայտարարութիւնները չե՛ն կարող տպաւորել մեզ: Հայ մարդու սիրտը չի՛ հովացել յամեցած, բայց դեռ յանցապարտ աշխարհից սպասւած արդարութեամբ:

Ապրիլ ամիսը ապրելու կոչ է համայն աշխարհին: Սակայն սոյն կոչը բարձրաղաղակ լսելի կըդառնայ այն ժամանակ միայն, երբ պատերազմի դաշտում սովորական սաւանով խաղաղութեան դրօշ չեն պարզի հակառակորդներ: Վերոնշեալ կոչը մանաւանդ ընդունելի կը դառնայ այն ժամանակ, երբ 107 տարիներ առաջ ծրագրւած եւ գործադրւած Հայոց Ցեղասպանութեան ոճրագործների յետնորդները, նոյնքան յանցապարտ աշխարհի միջոցով հաշւետւութեան կը կանչւեն: Վերջապէս սոյն կոչը արդարութեան կոչ կը հանդիսանայ այնժամանակ միայն, երբ հայ ժողովրդին կը վերադարձւեն նրա բռնաբարւած հին ու նոր բոլորիրաւունքները, մանաւանդ իր պապենական հողում ազատ ապրելու եւ արարելու իրաւունքը:

Մեր ազգի ներկայ ցաւալի դրութեան համար յանցաւորներ փնտրելով ժամավաճառ չլինենք: Յանցապարտներից երկուսին մենք գտել ենք արդէն: Առաջինը մե՛նք ենք հաւաքաբար, անխտիր բոլո՛րս, եւ երկրորդը՝ շահամոլ աշխարհը, ուր այնքան հանգիստ խղճով կարող են թացը չորի հետ վառել, սեւին սպիտակ ասել, ոճրագործին սրբադասել եւ յանցապարտին արդարացնել:

Վա՜յ մեզ եւ վա՛յ անիրաւ աշխարհին…

ԳՐԻԳՈՐ ԱՐՔ. ՉԻՖԹՃԵԱՆ

Առաջնորդ Ատրպատականի հայոց թեմի

24 Ապրիլի, 2022

Տօն Սրբոց Նահատակացն Ազգիս

Հայոց Ազգային առաջնորդարան, Թաւրիզ