«1.5 Միլիոն Հայերու Ցանկ Կազմելը թուրքերու Թէզն Է». Ցեղասպանագէտը Իշխանութեան Նոր Նախաձեռնութիւնը Վտանգաւոր Կը Նկատէ
ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան նպատակ ունի Ցեղասպանութեան վերաբերեալ իրական հիմքեր կառուցել եւ աւելի առարկայական դարձնել ցեղասպանութեան ենթարկուած հայրենակիցներու ամբողջ ցանկը։ Ըստ «ԱՍՊԱՐԷԶ»-ի՝ «Ազատութեան» եթերէն այս մասին յայտարարեց խորհրդարանի Պաշտպանութեան յանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարեան:
15 Ապրիլին, ան նոյն բանը հաստատեց խորհրդարանական ճեպազրոյցներուն ընթացքին:
«Պարզ նպատակ` որպէսզի մենք իմանաք, մեր ամէն մի 1.5 միլիոն հայրենակիցների հասցէները, տեղերը: Դա շատ կարեւոր է ապագայում նաեւ մեր յարաբերութիւնների կառուցման համար, դէմը Ապրիլի 24 է, 1.5 էր, 2 միլիոն էր, թէ պակաս էր, դա պէտք է լինի խիստ հասցէական, բայց դա եթէ չենք արձանագրում, միշտ կարող է հակառակ կողմը ասի, որ էդպիսի բան չի եղել եւ մինչեւ հիմա էլ ասում է», նշեց Քոչարեան:
Ցեղասպանագէտ, Ցեղասպանութեան թանգարանի նախկին փոխտնօրէն Սուրէն Մանուկեան, ըստ «Ազատութեան», իշխանութեան այս նախաձեռնութիւնը խիստ վտանգաւոր կը նկատէ՝ յիշեցնելով, որ ցանկեր կազմելու գաղափարը թրքական ժխտողական թէզերէն մէկն է, որ շրջանառութեան մէջ դրուած է տակաւին 1960ական թուականներէն:
«Ամենաւաղ թէզերից մէկն է, որը ասում է` զոհուած հայերի 1.5 միլիոն թիւը սուտ է, նման բան տեղի չի ունեցել, եւ եթէ հայերը ստում են թուի հարցում, ուրեմն նրանք ստում են ամբողջ երեւոյթի հարցում: Պահանջում էին, ասում էին, դէ որ 1.5 միլիոն հայ կայ, դէ ցուցակները տուէք կամ ներկայացրէք, առաւել եւս, որովհետեւ իրենք ասում են` էդքան հայ չէր ապրում Օսմանեան կայսրութիւնում, որ էդքան զոհ տար եւ այլն», ըսաւ Մանուկեան:
Ան դիտել տուաւ, որ թուրքերուն՝ ցանկ կազմելու պահանջին Երեւան մնայուն կերպով հակադարձած է` էական չէ, թէ որքան մարդ զոհուած է, որովհետեւ ցեղասպանութիւնը թիւ չէ, այլ մարդոց խումբը ոչնչացնել միտող գործողութիւն, ուստի կապ չունի, թէ այդ խումբին մէջ քանի հոգի կայ: Մանուկեան օրինակ կը բերէ պոսնիացիներու ցեղասպանութիւնը, որուն ընթացքին սպաննուեցան 7 հազար տղամարդիկ, եւ միջազգային դատարանին կողմէ ճանչցուեցաւ իբրեւ ցեղասպանութիւն:
«Թուերը բոլորովին կարեւոր չեն երեւոյթը ցեղասպանութիւն կոչելու կամ չկոչելու առումով», ընդգծեց Մանուկեան:
Ան չի պատկերացներ, թէ ինչպէս պիտի կազմեն այդ ցանկերը. Օսմանեան կայսրութիւնը գրեթէ գրագրութիւն չէր իրականացներ. բազմաթիւ պարագաներու այդ մէկը նպատակաուղղուած կերպով կը կատարուէր, որպէսզի ցոյց տային, որ ազգային փոքրամասնութիւնները շատ քիչ կշիռ ունին:
«Հետեւաբար, միակ աղբիւրը, որի վրայ մենք կարող ենք յենուել, յիշողութիւններն են, վերապրողների յուշերն են: Վերապրել են հիմնականում երեխաները, երեխաները սովորաբար ոչ միայն չէին յիշում շատերի անունները, այլեւ չէին յիշում իրենց սեփական ազգանունները», ըսաւ Մանուկեան:
Պաշտպանութեան յանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարեան տուաւ Ողջակիզումի օրինակը՝ ըսելով. «Հրեաներին դա յաջողուել է, մեզ չի յաջողուի՞»։
Մանուկեան հակադարձեց Քոչարեանին՝ ըսելով. «Հոլոքոստի ժամանակ սպաննուել է 6 միլիոն հրեայ, սա պաշտօնական թիւն է, բայց մինչեւ այսօր իրենք չեն կարողացել այդ 6 միլիոն մարդկանց անունը վաւերացնել: (Վաւերացրել են) մօտաւորապէս 4 միլիոնի կարգի, նոյնիսկ եթէ չեմ սխալւում 4 միլիոն էլ չէ, մօտ է 4 միլիոնին: Եկէք համեմատենք. հոլոքոստը տեղի է ունեցել Եւրոպայում, հրեաները քաղաքացիներ էին այդ երկրում, բոլորը գրանցուած էին, ունէին քաղաքացիութիւն ու իրենց տուեալները պահպանւում էին արխիւային փաստաթղթերում, ծննդական եւ ամուսնական վկայականներում, բայց նոյնիսկ նման զարգացած բիւրոկրատական (դիւանակալային) համակարգում, վարչարարութեան արխիւային զարգացած հասարակութիւնում 6 միլիոնի անունը հնարաւոր չի մինչեւ առայսօր հաշուարկել եւ արձանագրել: Ինչպէ՞ս են պատկերացնում մեր իշխանութիւնները Օսմանեան կայսրութեան պարագայում, ես դժուարանում եմ ասել»:
1.5 միլիոն թիւը, ըստ Մանուկեանին, կազմուած է հետազօտութիւններու հիման վրայ գերմանացի միսիոնար Եոհանս Լեփսիուսի, որ այդ ժամանակ կ՛աշխատէր Օսմանեան կայսրութեան մէջ եւ իր հաւաքած տուեալները համադրած է տարբեր նահանգներու մէջ գործող Գերմանիոյ եւ Միացեալ Նահանգներու հիւպատոսներու եւ դիւանագէտներու փաստերուն հետ: Ինքնին այդ հետազօտութեան հիման վրայ է, որ առաջին անգամ՝ 1919ին, Փարիզի խաղաղութեան վեհաժողովին, Հայաստանի պատուիրակութիւնը հրապարակեց, որ Ցեղասպանութեան զոհեր գացած են 1.5 միլիոն հայեր:
«Բոլոր մեծ տէրութիւնները` Մեծ Բրիտանիան, Ֆրանսիան, նոյն Գերմանիան, բոլորը համաձայնուեցին, որ վաւեր թուեր են, արժանահաւատ թուեր են եւ հիմնականում աշխատում էին այդ թուերի հետ ու 1.5 միլիոնը այդ ժամանակուանից է գալիս», ընդգծեց Մանուկեան:
Ան ըսաւ, որ Թուրքիայէն բացի ոեւէ մէկը կասկածի տակ չէ դրած 1.5 միլիոն զոհերու թիւը, իսկ Հայաստանի իշխանութիւնը իր նախաձեռնութեամբ կասկածի տակ կը դնէ այդ փաստը:
«Հայաստանն ինքը իր թուերին, տարիներ, տասնամեակներ շարունակ հնչեցրած թուերին չի հաւատում եւ իրեն պէտք է դա անել, որպէսզի նոյնիսկ ինքն առաջին հերթին հաւատայ: Եթէ մենք չունենք կասկած, ոչ մէկի կողմից, շատ տարօրինակ կը լինի, որ մենք հայերս առաջինը սկսենք կասկածել դրա վերաբերեալ», շեշտեց Մանուկեան:
Իսկ թէ ինչո՛ւ Ապրիլ 24էն 10 օրեր առաջ իշխանութիւնը կը խօսի Ցեղասպանութեան զոհ գացած հայերը ցանկագրելու անհրաժեշտութեան մասին՝ ցեղասպանագէտին տպաւորութեամբ, այս բոլորը ուղղորդուած եւ կառավարուող քաղաքականութիւն է:
«Ճիշդն ասած ես հիմա նոյնիսկ վախով եմ սպասում Ապրիլի 24ի Հայաստանի վարչապետի յայտարարութեանը, որ միշտ արւում է, որովհետեւ իրօք անկանխատեսելի է, չգիտես ինչ նոր թէզ կարող է բերուի դաշտ, որ մենք յետոյ տասնամեակներով ստիպուած կը լինենք աշխատենք, որ դրա տակից դուրս գանք», ընդգծեց Մանուկեան: