Հայ Գրողներու Միութեան Ոչ Մեր Եւ Ոչ Ալ Աշխարհի Ուշադրութիւնը Գրաւած Կոչի Հետքերով. Յ. Պալեան
Կար ժամանակ, երբ հայ ժողովուրդը, կայսրութիւններու տիրապետութեան կ’ապրէր, կը լսէր իր բանաստեղծները, գրողները, արուեստագէտները, զանոնք կը համարէր հոգեւոր հայր: 20 նոյեմբեր 2020-ին, Հայ Գրողներու Միութիւնը հրապարակած է ԿՈՉ (տեսնել աւարտին) մը, հասցէագրուած՝ ԱՇԽԱՐՀԻ ԲՈԼՈՐ ՄԱՐԴԱՍԷՐՆԵ՛Րուն:
Հայաստանի եւ սփիւռքի լրատուամիջոցներուն մէջ, որքան որ ես կը հետեւիմ, ոչ մէկ արձագանգ լսեցի, չհանդիպեցայ այդ նամակի գէթ արտատպման:
Այս խորհրդածութիւններուս կը կցեմ այդ կոչի պատճէնը, նամակ Աշխարհի Բոլոր Մարդասէրներուն, որ պատմութիւն է, եւ քաղաքական խօսք՝ ուղղուած միջազգային հանրութեան:
Քաղաղականութեան մէջ մարդասէր մարդատեսակ չէ եղած կամ չքացած է:
Ցարդ կամ չկրցանք միջազգային հանրութեան հասկցնել կամ այդ հանրութիւնը չուզեց լսել ինչ որ կ’ըսէ Հայ Գրողներու Միութիւնը.
«44 օր շարունակ իր հերոսական պայքարը մղող Արցախի Հանրապետութեան 150 հազարանոց բնակչութիւնը հարկադրուած էր դադարեցնել իր անհաւասար կռիւը` այլոց հայրենիքներում Մեծ Թուրան ստեղծելու երազանքով հիւանդ թուրք-ազերի հրոսակների դէմ» ընդգծ. Յ.Պ.:
Արեւմուտքը, Ամերիկաները, արաբական աշխարհը, Չինաստանը եւ Հնդկաստանը ունին քաղաքական վերլուծութիւններու սպասարկութիւններ, հետեւաբար չեն կրնար անգիտնալ վերահաս վտանգը, բայց չեն հակազդեր, քանի որ միջազգային քաղաքականութիւնը դադրած է մարդկութեան իրաւունքին, բարիքին եւ խաղաղութեան ծառայելէ, դարձած է առեւտուր, սպառում, զբօս, եւ արժէքները փոխարինած է ովկիանոսները խճողող ապրանքատար քընթէյնըրներով:
Արեւմտեան, արաբական, վաղը հնդկական, ռուսական եւ չինական աշխարհները թիրախ պիտի ըլլան, որպէսզի ստեղծուի Մեծ Թուրանը, որուն համար նոյնիսկ իսլամութիւնը միջոց է: Գրողներու Միութեան յայտարարութիւնը կը խօսի աշխարհակալական երազանքով տարուած «հիւանդ թուրք-ազերի հրոսակներ»-ու մասին, ինչպէս եղած էր Հիթլէրը:
Ախտաճանաչում՝ զոր գիտնալով հանդերձ բարձրաձայն չեն ըսեր արաբները, արեւմտեանները, ամերիկաները եւ ռուսերը:
Հայաստանի եւ սփիւռքի քաղաքական գործիչներէն աւելի յստակ խօսք կ’ըսէ Հայ Գրողներու Միութիւնը, որ ճիշդ է մօտաւոր անցեալի գնահատումը ընելու համար, ճիշդ է նաեւ այսօր, եւ ան պէտք է գտնուի հայոց քաղաքական խօսքի առանցքին, միջազգային բեմերու եւ յարաբերութիւններու ընթացքին: Կ’արձանագրեմ յապաւումներով. «…պատերազմում Թուրքիան գրեթէ պարտուած էր, բայց իր եւ ուրիշ երկրների նենգ հնարներով կարողացաւ ոչ միայն պահպանել գոյութիւնը, այլեւ իր երկրից, իր մշակութային եւ նիւթական մեծաքանակ գանձերից զրկուած, մորթուած, ծաղրուած հայ ժողովրդի ոսկորների վրայ, հայ հնագոյն պատմական յուշարձանների միջոցով հարստանալ, զարգացնել տնտեսութիւնը, ռազմական ուժը, տուրիզմը: Այդ միլիարդներն այժմ օգտագործում է իր ծաւալապաշտական երազանքներն իրականացնելու համար» (ընդգծ Յ.Պ.):
Պէտք է խօսիլ ուրիշ երկրների նենգ հնարներու մասին, առանց սպիտակ ձեռնոցներ դնելու: Այդ նենգ հնարներու երկիրները անուն ունին, անոնք խոստումներ տուած էին հայ ժողովուրդին, զայն կոչած էին փոքրիկ դաշնակից, իրենց ստորագրութիւնը դրժած էին եւ չէին յարգած, որովհետեւ չէին ուզած անհանգիստ ըլլալ, կայսերական եւ նիւթական շահեր հետապնդած էին: Սեւրի դաշնագիրը եւ անոր գործադրութեան Ամերիկայի նախագահ Հարոլտ Ուիլսոնի վճիռը պէտք է որպէս մուրհակ ներկայացնել այսօր իրենք զիրենք իրաւարար դարձուցած իշխանութիւն ունեցող շատախօս եւ նենգ հնարները շարունակող ղեկավարներուն: Անոնք խրած են անմիջական շահի տիղմին մէջ եւ անատակ դարձած են իրենց սպառնացող վաղուան վտանգը չեն տեսներ, չթաքցուող վտանգը՝ Եգէականէն մինչեւ Չինաստան հասնող միատարր ըլլալու կոչուած Մեծ Թուրանը:
Այս գալիքի ճանաչումը պէտք է պահանջել, Հայկական Հարցին հետ, բացայայտել այն՝ ինչ որ պատահած է երէկ եւ կը պատահի այսօր հայոց եւ հայաշխարհին համար, նախերգանքն է համաշխարհային աղէտի:
Աշխարհի ճակատագիրը տնօրինողները պատմական մեծ սխալ եւ ոճիր կը գործեն նաեւ իրենց ժողովուրդներուն համար, վարագուրելով իրենց աչքերը: Իրենց նենգ հնարները իրենց երկիրներու եւ ժողովուրդներուն համար պումըրանկ պիտի ըլլան:
Այսօր Շուշիի վրայ պարզուած թուրքի դրօշը, վաղը կրնայ ծածանիլ նաեւ Գահիրէի, Պէյրութի, Սիկիլիոյ, Սարտէնեի, եւ վերստին Աթէնքի վրայ, օր մըն ալ Հռոմի եւ Փարիզի Էյֆէլի աշտարակին վրայ: Պատմութիւնը կը դասաւորուի այնպէս, որ հեռաւոր համարուածը կրնայ անմիջական դառնալ: 1920ին Խաղաղութեան դաշնագիր ստորագրած Մեծ Տէրութիւնները չէին կրնար երեւակայել, որ երկու տասնամեակ անգամ պիտի չտեւէր յաղթանակի դափնիով պճնուած այդ խաղաղութիւնը:
Պատմութիւնը չի կրկնուիր նոյն ձեւով, բայց աղէտները ունին նոյն պատճառները, ուրկէ անոնց նմանութիւնները:
Այսօր աւելի քան երբեք այժմէական է յիշեցումը «20-րդ դարասկզբին թուրք դահիճների» համաշխարհային քաղաքակրթութեան դէմ գործած ոճիրին, որ կանգ չէ առած, կը բացուի նոր հորիզոններու վրայ: Նաւթահորերը պէտք չէ կուրացնեն աշխարհի ճակատագիրը տնօրինելու դեր ստանձնածները: Այսինքն հայկական 1915ը անցեալ չէ, այլ սկիզբ է:
Գրողներու Միութեան յայտարարութիւնը ամբաստանութիւն է, եթէ լսող դատաւոր եւ դատարան գտնուի. «Արցախը 1992 թուականին հերոսաբար պատերազմելու ճանապարհով արդէն իսկ ապացուցել էր իր անկախութեան իրաւունքը եւ մէկ անգամ եւս պատերազմելու կարիք չունէր, եթէ աշխարհը ճանաչէր Արցախի Հանրապետութիւնը»: Այսինքն, աշխարհ իր վատութեամբ այսօրուան կացութեան պատասխանատու է: Այդպէս ալ պիտի արձանագրէ անաչառ պատմաբանը:
Հիմա է որ աստ եւ անդ այդ անկախութիւնը ճանչնալու փորձեր կ’ըլլան:
Աշխարհաքաղաքական խօսք կ’ըսէ Գրողներու Միութեան յայտարարութիւնը. «Արցախի Հանրապետութիւնը արդէն երկրորդ անգամ կենաց ու մահու պայքար է մղում բազմամիլիոնանոց թուրքի դէմ, փակելով նրա ճանապարհը դէպի Ռուսաստան, դէպի Եւրոպա, դէպի Միջին Արեւելք, անգամ դէպի Չինաստան եւ էլ ուր ասես»…
Կարծէք Հայն ու Հայաստանը իրենք զիրենք կոչած ըլլային համաշխարհային արժէքներու եւ քաղաքակրթութեան պաշտպանութեան, որուն համար ոչ ոք բարենիշ կու տայ:
Գրողներու Միութեան յայտարարութեան ինչո՞ւ պիտի չարձագանգեն միջազգային լրատուամիջոցները, որպէսզի մարդիկ գիտնան եւ առաջքը առնեն նաեւ իւրայիններու նենգ հնարներուն:
Գրողներու Միութեան խօսքի եզրակացութիւնը պէտք է միշտ յիշել եւ յիշեցնել.
«Հնարաւորինս շուտ կանխենք նորօրեայ Հիտլերի առաջխաղացումը»: «Շուտ կանխենք»ի ՄԵՆՔը միայն փոքրիկ Հայաստանը չի կրնար ըլլալ: ՄԵՆՔը Արեւմուտքն է, արաբական աշխարհը, Ամերիկան, Չինաստանը, Հնդկաստանը: ՄԵՆՔը նաեւ հայկական իշխանութիւններն են, Հայաստան եւ սփիւռքներ, որոնք իրենց իմաստութեամբ, որակով, նախաձեռնութիւններով եւ ազգի իրաւ մէկութիւն ստեղծումով Հայաստանը պիտի դարձնեն, պիտի դարձնէին, հզօրութիւն:
Լաւ պիտի ըլլայ երբեմն դէմ երթալ, կողմնապաշտութիւններու, շահախնդրութիւններու եւ փառամոլութեան, խօսիլ չօգտագործուող-մսխուող մեր որակի, կարողութիւններու եւ հեռանկարի մասին, ըստ այնմ յանձնառութիւններ ընդունիլ:
Չվարանիլ նաեւ քննադատել այս մարզէն ներս մեր թերացումները, որոնք դռները լայն բացին կորուստներու եւ պարտութեան առջեւ:
ԱՇԽԱՐՀԻ ԲՈԼՈՐ ՄԱՐԴԱՍԷՐՆԵ՛Ր,
44 օր շարունակ իր հերոսական պայքարը մղող Արցախի Հանրապետութեան 150 հազարանոց բնակչութիւնը հարկադրուած էր դադարեցնել իր անհաւասար կռիւը` այլոց հայրենիքներում Մեծ Թուրան ստեղծելու երազանքով հիւանդ թուրք-ազերի հրոսակների դէմ: Առաջին համաշխարհային պատերազմում Թուրքիան գրեթէ պարտուած էր, բայց իր եւ ուրիշ երկրների նենգ հնարներով կարողացաւ ոչ միայն պահպանել գոյութիւնը, այլեւ իր երկրից, իր մշակութային եւ նիւթական մեծաքանակ գանձերից զրկուած, մորթուած, ծաղրուած հայ ժողովրդի ոսկորների վրայ, հայ հնագոյն պատմական յուշարձանների միջոցով հարստանալ, զարգացնել տնտեսութիւնը, ռազմական ուժը, տուրիզմը: Այդ միլիարդներն այժմ օգտագործում է իր ծաւալապաշտական երազանքներն իրականացնելու համար: Աւերում է ուրիշների կառուցած քաղաքներն ու գիւղերը, ինչպէս Սիրիայում, Լիբիայում եւ այլուր, արդէն իսկ յայտարարում է, որ հայի ձեռքով կերտուած, Արցախի հազարմեակների հնութիւն ներկայացնող, աշխարհին յայտնի պատմամշակութեաին արժէքները իրենն են, այսինքն` կարող է ոչնչացնել կամ իրեն վերագրել… Իսկ ինչից որ դեռ կարող է օգուտ քաղել, վրան կիսալուսին է տնկում, դարձնում է իրենը… Այսպէս էլ նրա երազն էր Շուշիի` դարուց դար մեր քրիստոնեայ հոգեւոր կենտրոն հանդիսացող քաղաքի վրայ իր դրօշը տեսնելը…
20-րդ դարասկզբին թուրք դահիճներին յաջողուեց զօրակոչի պատրուակով հայ ազգաբնակչութեանը զրկել տղամարդկանցից` նրանց առանց զէնքի առաջնագիծ ուղարկել, նրանց ձեռքը բահեր տալով`պարտադրել իրենց իսկ գերեզմանները փորել, անպաշտպան մնացած երեխաներին, կանանց ու ծերերին դժոխային տանջանքների ենթարկել, տեղահանել, կոտորել, բոլշեւիկների հետ համագործակցելով` պետականութիւն ստեղծել: Մտքով իսկ չեն անցկացնում, որ մի օր պէտք է հատուցեն մի ամբողջ քաղաքակիրթ ժողովրդին պատճառած վնասները, դրանով միայն մի նպատակ են հետապնդում` աւարտին հասցնել այն, ինչ 1915 թուականին չյաջողուեց մինչեւ վերջ իրականացնել: Նրան հիմա էլի խանգարում է ցեղասպանութիւնից աստուածային հրաշքով փրկուած ու պետականութիւնը վերականգնած հայ ազգը: Սակայն «ժողովրդավար» աշխարհի աչքի առաջ 44 օր շարունակ մէկը միւսի ետեւից պատերազմական ծանր յանցագործութիւններ իրականացնելով, Թուրքիային, Ադրբեջանին եւ Ռուսաստանին յաջողուեց հարցը «լուծել» Արցախի կապիտուլեացիայով: Նոյն Արցախը 1992 թուականին հերոսաբար պատերազմելու ճանապարհով արդէն իսկ ապացուցել էր իր անկախութեան իրաւունքը եւ մէկ անգամ եւս պատերազմելու կարիք չունէր, եթէ աշխարհը ճանաչէր Արցախի Հանրապետութիւնը:
Հայոց մեծ եղեռնն իրականացրած երիտթուրքերի ժառանգ Էրդողանը, առանց թաքցնելու իր նպատակները, իր նախնիների օրինակով պահանջում է հեռանալ այն քաղաքներից ու գիւղերից, որտեղ հազարամեակներով աշխատել ու արարել է հայը, որտեղ բազմաթիւ են դարերի ընթացքում այս ժողովրդի կերտած մշակութային արժէքները:
Մեր լուսաւոր դարում մեծ ու փոքր պետութիւնները, հաստատապէս տեղեակ են այս իրադրութեանը եւ պէտք է իրենց տեղը ցոյց տան վանդալներին, պաշտպանեն իր անկախութեան ու ազատութեան համար հերոսական կռուի ելած Արցախի ժողովրդի իրաւունքները:
Արթնացե՛ք, աշխարհի մարդասէրնե՛ր: Այս պատերազմը միայն աշխարհում առաջինը պետականօրէն քրիստոնէութիւն ընդունած, Արարատի փէշերին ի սկզբանէ իր տունն ու օջախը հիւսած հայ ժողովրդինը չէ: Աշխարհի քարտէզի վրայ հազիւ նշմարուող եւ դեռ դարասկզբին Հայաստանի մաս կազմող ու արհեստականօրէն ստեղծուած Ադրբեջանին նուիրուած Արցախի Հանրապետութիւնը արդէն երկրորդ անգամ կենաց ու մահու պայքար է մղում բազմամիլիոնանոց թուրքի դէմ, փակելով նրա ճանապարհը դէպի Ռուսաստան, դէպի Եւրոպա, դէպի Միջին Արեւելք, անգամ դէպի Չինաստան եւ էլ ուր ասես…իսկ հիմա կրկնւում է նոյնը…
Երկրագունդն այսօր մի փոքրիկ գնդակ է: Թուրքի ծաւալապաշտական «մարտն առանց օրէնքների», Էրդողանի հիւանդ նկրտումները կարող են հասնել ողջ առաջադէմ մարդկութեանը…արթնացէ՛ք քնից,փրկէ՛ք արարչի կողմից բոլորիս խնամքին յանձնուած եւ բոլորիս պատկանող մոլորակի բնակչութեան խաղաղ գոյակցութիւնը:
Քանի դեռ ուշ չէ, միաւորուե՛նք եւ միասնական ուժերով բռնենք Մարդկութեան դահիճ Թուրքիայի`դարուց դար արիւնոտ, յանցագործ ձեռքերը: Բարձրաձայնենք նրա` մարդկայնութեան դէմ գործած եւ ծրագրուող նոր յանցագործութիւնների մասին: Հնարաւորինս շուտ կանխենք նորօրեայ Հիտլերի առաջխաղացումը:
Հայաստանի Գրողների Միութիւն